Vastaa Viestiin

Gedenkplaat Comines (Fr.) voor de opgeëisten (Hamme e.o.) omgekomen bij Friendly Fire bombardement in Bousbecque 1918

wdemaesschalck
male
Viestit: 3534
Sisääntulotila: Graafinen
Selailu: Graafinen
Tarkastele heidän sukupuutaan.
Teksten en foto's van Karel De Wilde - HOK Zele.
DSCN0602.JPG
De Ramp van Bousbecque van 26 juni 1918 was “friendly fire”
Luchtbombardement eiste 38 slachtoffers uit Zele en Hamme
Vergeten oorlogsramp na 100 jaar ter plaatse herdacht

De opeisingen van werklieden tijdens WO I uit onze streek hebben een zeer hoge dodentol geëist. Talrijke Zelenaars en Hammenaars lieten het leven als arbeiders achter het front in penibele omstandigheden of door oorlogshandelingen. Zo heeft Hamme het hoogste aantal omgekomen opgeëisten van alle gemeenten in België.

Wat Zele betreft, was de ‘Ramp van Bousbecque’ van 26 juni 1918 het meest dramatische oorlogsmoment. Bij een geallieerd luchtbombardement die dag op de bevoorradingszone Leievallei achter het Duitse oorlogsfront, werden vier fatale bommen gedropt boven de fabriek van de Blancs de Comines, waar een werkbrigade opgeëisten uit onze streek ondergebracht was. Er vielen 38 slachtoffers: 20 uit Zele, 14 uit Hamme en 4 uit Baasrode. Over de feiten en hun context verscheen eerder dit jaar een uitvoerige bijdrage in het jaarboek van H.O.K. Zele.

Tot voor kort was er niets dat nog aan dat feit herinnerde. Om die reden hebben de Heem- en Oudheidkundige Kring Zele en Heemkring Osschaert Hamme een gezamenlijk project op het getouw gezet om te komen tot een officiële gedenkplaat ter plaatse, met toestemming van de stad Comines (F) en met steun van de gemeenten Zele en Hamme. De officiële inhuldiging van die gedenkplaat, met de individuele namen van alle 38 slachtoffers, vindt plaats op zondag 1 juli 2018 te 17 u. Locatie: voormalige fabriek Blancs de Comines (thans firma Venator), 211 Rue de Wervicq te Comines (F).

De loodwitfabriek Blancs de Comines (foto: H.O.K. Zele).

Over de Zeelse opgeëisten in WO I en de Ramp van Bousbecque van 26.6.1918

Vier jaar lang raasde het oorlogsgeweld in volle hevigheid over de IJzervlakte en de boog van Ieper. Duizenden soldaten sneuvelden aan het front door geweervuur, bij artilleriebeschietingen of gasaanvallen. Omzeggens iedere gemeente in België had een aantal plaatselijke jongens te betreuren die niet uit die hel zijn teruggekeerd. Ook onze gemeente Zele heeft daarin haar trieste deel gehad. Daarvan getuigt de lange namenlijst van gesneuvelde soldaten op ons oorlogsmonument.

Toch was het niet alleen bij de soldaten aan het front dat de oorlog dood en verderf zaaide. Ook de burgerbevolking werd niet gespaard. Vanaf 1916 begon de bezetter massaal werkloze arbeiders op te eisen in grote bataljons, de Z.A.B.’s (=Zivilarbeiterbatallione). Die arbeiders werden verplicht allerlei werkzaamheden te doen in de tweede lijn achter het front, om de bevoorradingslijnen open te houden. Hun taken waren heel divers: bouw van betonbunkers, grondverzet voor verdedigingswerken en loopgraven, het ruimen van puin, het herstellen van wegen en spoorwegen en last but not least de aanvoer van allerlei materialen, munitie incluis. Al dat labeurwerk moesten ze verrichten met een karig rantsoen; hun logement was meestal een primitieve barak of een deel van een fabriek. Ondervoeding, besmettelijke ziektes, werkongevallen en vooral beschietingen eisten een grote dodentol. Zele behoorde toen tot het zogenaamde Etappengebiet, grosso modo West- en Oost-Vlaanderen, het wingewest bij uitstek voor alle opeisingen. Daardoor is de tol aan doden en gekwetsten onder de opgeëiste arbeiders bijzonder hoog geweest in alle gemeenten van onze streek, een zwaardere tol dan de meeste andere streken van bezet België.

Maar er is nog méér gebeurd, helaas. Specifiek voor Zele kunnen we stellen dat het venijn in de staart zat met betrekking tot het trieste lot van de opgeëiste arbeiders. Het betreft de Ramp van Bousbecque van 26 juni 1918. Bij een geallieerd luchtbombardement die dag op de bevoorradingszone Leievallei achter het Duitse oorlogsfront, werden vier fatale bommen gedropt boven de loodwitfabriek van de Blancs de Comines, waar een werkbrigade opgeëiste arbeiders uit onze streek ondergebracht was. Bij dit bombardement vielen in totaal 38 slachtoffers: 20 mannen uit Zele, 14 uit Hamme en 4 uit Baasrode. Zij behoorden allen tot de werkbrigade van het nabijgelegen dorp Bousbecque in Noord-Frankrijk. Die werkbrigade was amper een paar weken tevoren in allerijl opgevorderd voor noodwerkzaamheden om de bevoorradingslijnen van het krakend Duits oorlogsfront open te houden.

Voor Zele werd dit bombardement, de Ramp van Bousbecque van 26 juni 1918, het meest dramatische oorlogsmoment van de hele Eerste Wereldoorlog. Twintig Zeelse mannen, eenvoudige arbeiders, die in penibele omstandigheden hun gevaarlijk logistiek werk vlak achter het front moesten verrichten, vonden in één klap de dood, samen met nog 18 streekgenoten. Zij zijn gedood door zogenaamd “friendly fire”, geallieerd luchtvuur. Dat maakt de Ramp van Bousbecque tot een diep triest, dubbel triest oorlogsincident; de balans voor Zele en Hamme was bijzonder zwaar. Voor de grote militaire oorlogsgeschiedenis was die ramp gewoonweg “collateral damage”. Vanuit de menselijke kant bekeken, waren het echter 38 onschuldige burgers die zinloos werden vermorzeld door een niets ontziende oorlogsmachine.

De namen van de Zeelse slachtoffers uit de Ramp van Bousbecque staan mee vermeld in de alfabetische namenlijst van de martelaren aan de achterkant van dit oorlogsmonument. Maar toch geraakte de Ramp van Bousbecque als dramatisch oorlogsfeit met de jaren een beetje vergeten. De slachtoffers hebben destijds nooit een behoorlijk graf gehad, zelfs geen reguliere overlijdensaktes (het was immers frontzone). Ginder ter plaatse was er tot voor kort niets, maar dan ook niets dat nog aan de ramp of aan de slachtoffers herinnerde. Om die reden hebben de Heem- en Oudheidkundige Kring Zele en Heemkring Osschaert Hamme een gemeenschappelijk project op het getouw gezet om te komen tot een officiële gedenkplaat ter plaatse, met toestemming van de stad Comines (Frankrijk) en met steun van de gemeenten Zele en Hamme. De tweetalige gedenkplaat van de Ramp van Bousbecque, met daarop de individuele namen van alle 38 slachtoffers, werd op 1 juli 2018 ingehuldigd te Comines op de plaats van de ramp, aan de oude fabrieksmuur van de Blancs de Comines. Opdat zij nooit zouden vergeten worden.

Liste des ouvriers réquisitionnés morts dans la catastrophe du 26 juin 1918

Nom et prénoms: Lieu et date de naissance: Marié Enfants: Lieu et date de décès
(selon carte commémorative)
de ZELE:

1. Bosteels Josephus Franciscus Zele, 27.02.1895 marié 1 enfant Bousbecque, 26.06.1918
2. Coppieters Raymondus Zele, 30.01.1883 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
3. De Kinder Josephus Zele, 08.09.1884 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
4. De Leenheer Petrus Zele, 31.10.1895 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
5. De Loose Gustavus Zele, 18.05.1869 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
6. De Nil Constantinus Zele, 30.01.1867 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Selon liste patriottique il est “blessé lors de la catastrophe de Bousbecque le 26.06.1918, décédé à Wervik le 2.7.1918 en hôpital de secours. Selon sa carte commémorative il a trouvé la mort déjà le 26 juin 1918.
7. De Petter Basilius Zele, 04.09.1869 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
8. De Picker Mauritius Franciscus Zele, 12.03.1895 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
9. De Vriendt Franciscus Zele, 27.09.1867 marié plusieurs (1) Bousbecque, 26.06.1918
10. Heyman Emilius Cesar Zele, 10.05.1888 marié -- Bousbecque, 26.06.1918
11. Heyman Rodolphus Zele, 08.01.1891 marié -- Bousbecque, 26.06.1918
12. Maes Vital Camiel Zele, 21.01.1889 marié -- Zele, 14.07.1918 (*)
(*) La carte commémorative dit clairement qu’il a été blessé dans la catastrophe de Bousbecque le 26 juin 1918.
Selon les témoignages contemporaines, plusieurs ouvriers se sont enfuis lors de la catastrophe, y compris quelques blessés.
La plupart d’eux a pu atteindre leur village natal. Vital Maes est le seul des “retournés” qui est mort peu de temps après.
13. Nobels Prosper Zele, 18.04.1895 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Selon documents officiels allemands, il aurait encore vécu quelques heures ou jours (en hôpital de secours?)
14. Oste Franciscus Zele, 03.01.1869 marié plusieurs (1) Wervick, 05.07.1918 (*)
(*) Blessé le 26.06.1918, mort le 05.07.1918 à Wervick – très probablement en hôpital de secours)
15. Van Avermaet Raymondus Zele, 21.07.1887 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
16. Van Deuren Petrus Zele, 25.09.1873 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
17. Van Driessche Michel Zele, 11.03.1872 non -- Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Décès immédiat confirmé par plusieurs survivants retournés. Van Driessche a été tué sur le coup.
18. Van Hespen Franciscus Zele, 11.07.1895 non -- Bousbecque, 26.06.1918
19. Vrijdaghs Theophiel Zele, xx.xx.1867 (51an en 1918) non -- Bousbecque, 25.06.1918 (*)
(*) Erreur typographique sur sa carte commémorative: 25 au lieu de 27 juin.
Selon documents officiels allemands, il aurait encore vécu jusqu’au lendemain en hôpital de secours Hoogemotte)
20. Waterschoot Theophilus Renatus Zele, 31.10.1899 non -- Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Le plus jeune des victimes de Zele: il n’avait que 18 ans.

de HAMME:

21. Callebaut Henri Hamme, 14.09.1876 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
22. Decouttere Charles Roeselare, 14.09.1901 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Orphelin, natif de Roeselare (Roulers) mais évacué vers Hamme, d‘où il a été réquisitionné. Il n’avait que 16 ans…
Selon un document contemporain il est décédé aux “Hautes-Mottes” le 07.07.1918 seulement.
23. De Meyere Cyriel Uitbergen, 21.07.1872 marié 1 enfant Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Habitait à Hamme depuis son mariage. Selon document contemporain, il est décédé aux Hautes-Mottes le 07.07.1918.
24. Fierens Leo Maurits Hamme, 30.09.1895 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
25. Heirwegh Robert Hamme, 01.01.1900 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
26. Kinders Charles Louis Hamme, 01.02.1879 marié 7 enfants Bousbecque, 26.06.1918
27. Laureys Leonard Belsele, 26.01.1868 marié plusieurs enfants Hautes-Mottes, 02.07.1918 (*)
(*) Habitait à Hamme dès son mariage. Blessé à Bousbecque 26.06.1918, décédé en hôpital de secours Hautes-Mottes.
28. Schepens Joseph Julien Hamme, 21.08.1869 marié plusieurs enfants Hautes-Mottes, 07.07.1918 (*)
(*) Blessé le 26.06.1918, décédé en hôpital de secours de “Hautes-Mottes” = Hoogemotte = De Balokken à Wervik (B)
29. Straetman Theophiel Hamme, 17.04.1866 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
30. Van Caer Désiré Hamme, 22.07.1897 marié -- Bousbecque, 26.06.1918
31. Van Dender Honoré Hamme, 09.10.1896 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918
32. Van Lysebetten Petrus Zele, 18.11.1870 non marié -- Bousbecque, 26.06.1918 (*)
(*) Natif de Zele, mais domicilié à Hamme déjà avant guerre.
33. Verbeke Charles-Louis Hamme, 30.10.1871 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918
34. Verstraeten Jean Baptiste Hamme, 11.05.1876 marié plusieurs enfants Bousbecque, 26.06.1918





de BAASRODE:

35. Van Keer Jan Baptist Baasrode, 17.11.1885 marié plusieurs enfants Wervik, 21.06.1918 (*)
(*) Faute d’orthographe dans la carte commémorative; il s’agit de 27 au lieu de 21 juin.
36. Van Riet Felix Frans Buggenhout, 25.11.1882 marié plusieurs enfants Bousbecque, 29.06.1918 (*)
Domicilié à Baasrode. Carte commémorative imprimée à Baasrode, mentionnant 29 au lieu de 26 juin.
37. Verhoest Isidoor Roeselare, 23.12.1876 marié plusieurs enfants Comines F, 26.06.1918 (*)
(*) Pas de carte commémorative connue. Lieu de décès exact déterminé à base d’un document judiciaire de sa veuve
devant le tribunal à Courtrai en 1920. A ce moment là, l’endroit exact du bombardement semble être connu et déterminé
à Comines F par les autorités belges et françaises.
38. Wyffels Petrus Joannes Roeselare, 11.01.1895 marié - Wervicq F, 26.06.1918 (*)
(*) Carte commémorative imprimée à Baasrode où sa femme demeurait en exile. Lui-même a bien été requisitionné à Baasrode où il avait été déporté lors de l’évacuation partielle de Roeselare. Il devait aller travailler dans sa région natale…
Liitteet
DSCN0602.JPG
Bousbecque tekst 11 nov.doc
(28 KiB) Tiedosto ladattu 9 kertaa
Viimeksi muokannut wdemaesschalck, 26 Syyskuu 2022, 23:08. Yhteensä muokattu 5 kertaa.
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Viestit: 2598
Sisääntulotila: Graafinen
Selailu: Graafinen
Tarkastele heidän sukupuutaan.
"Opdat zij nooit mogen vergeten worden",
ook door de jongste generaties niet, die - gelukkig - geen oorlog moe(s)ten meemaken ...

Vrijblijvend - Nu nog vlotter te ontdekken via ons aller GNN-project voor monumenten :
https://nl.geneanet.org/actueel/post/2019/01/maak-fotos-van-gedenkplaten-in-uw-buurt
Voor de werkwijze, zie : https://nl.geneanet.org/kerkhof/upload/ + keuze maken in de 2 bovenste balkjes.

Gerelateerde forumtopics :
- over monumenten : https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=81577&t=615344
- over Wereldoorlog I : https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=6&t=503546&start=15 (p.1 via nr.1 rechtsboven).
Vastaa Viestiin

Palaa sivulle “Genealogische aspecten van oude foto's, prentbriefkaarten en affiches en van bidprentjes, rouwbrieven en grafzerken, gedenkplaten”